Ewa Miszczyk-Wróbel

radca prawny

Od wielu lat z sukcesem pomagam deweloperom oraz wykonawcom zakładać spółki budowlane, a następnie prowadzić je w sposób bezpieczny, osiągając sukcesy w branży budowlanej...
[Więcej >>>]

Sklep

Czy architekt jest twórcą utworu?

Ewa Miszczyk-Wróbel01 sierpnia 2022Komentarze (0)

W umowach z architektami bardzo często zamieszcza się postanowienia regulujące kwestię praw autorskich do utworów w postaci zamawianej dokumentacji projektowej. Postanowienia te zakładają a priori, że rezultatem pracy architekta będzie taki utwór.

Nie zawsze tak jednak będzie.

W obowiązujących przepisach prawa nie ma bowiem prawnego domniemania, że każda dokumentacja związana z realizacją projektów budowlanych jest utworem. A co za tym idzie, nie ma prawnego domniemania, że do każdej takiej dokumentacji przysługują autorskie prawa majątkowe.

Czy architekt jest twórcą utworu - wyjaśnia Ewa Miszczyk-Wróbel radca prawny

Definicja utworu

Stosownie do treści art.  1 ust. 1 prawa autorskiego:

„przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór)”

Przy ocenie przesłanki indywidualności utwór powinien przede wszystkim odzwierciedlać tzw. piętno osobiste twórcy, odbijać jego osobowość…

Pięknie powiedziane, prawda?

W szczególności jak się spojrzy na niektóre realizacje budowlane z plebiscytu Makabryła Roku.[1] Aż strach pomyśleć, jaka osobowość się kryje za niektórymi realizacjami 😉

***

UWAGA: Zamiast czytać, możesz słuchać w moim podkaście:

***

Osobowość twórcy a utwór

Wracając do tematu – osobowość twórcy ma wpływać na indywidualne, twórcze cechy dzieła.

Z tego też powodu, jeśli dzieło powstało w rezultacie procedury o charakterze technicznym i jest przewidywalne lub powtarzalne, nie stanowi utworu.

Aby można było mówić o spełnieniu przesłanki „twórczości”, utwór musi stanowić własną twórczość intelektualną autora, w ramach której dokonywał własnych, swobodnych wyborów.

Jeśli takiej swobody autor nie ma, utwór nie powstanie.

Kiedy dzieło ma charakter twórczy?

Ustalenie, że określona czynność (dzieło) ma charakter twórczy lub nie, nie należy do sfery zarzutów prawa materialnego, ale sfery ustaleń faktycznych będących dopiero podstawą zastosowania prawa.[2]

Jak ustaliły sądy, nie ma równocześnie podstaw ku temu, aby formułować swoiste domniemanie przyznania rezultatom pracy człowieka praw autorskich.

W szczególności status twórcy, jego wykształcenie architektoniczne, dorobek projektowy nie mogą mieć na pewno rozstrzygającego znaczenia, gdy powstają wątpliwości co do oceny jego dzieła.[3]

Przenosząc powyższe na język potoczny:

Sam fakt bycia architektem nie przesądza o tym, iż jest się twórcą utworu architektonicznego podlegającego prawnoautorskiej ochronie.

Ograniczenia projektowe

Działalność architekta jest ograniczona przez rozmaite aspekty funkcjonalne projektowanego budynku.

Mogą to być aspekty techniczne, konstrukcyjne, materiałowe i inne, jak na przykład miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, finansowanie, koncepcja, PFU, SIWZ etc.

Co prawda art. 1 ust. 2 pkt 6 prawa autorskiego stanowi, iż „w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne”, jednak dotyczy to utworu – czyli już ustalonego przejawu działalności twórczej o indywidualnym charakterze.

Zapis ten nie tworzy domniemania, że dzieło architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne jest utworem.

Jak podaje literatura fachowa:

projekty budowlane stanowią zazwyczaj zestaw różnych projektów. W szczególności projektu architektonicznego, konstrukcyjnego, technologicznego i projektów branżowych jak np. instalacji elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej, klimatyzacyjnej, przy czym niektóre z nich są czasem połączone na tych samych rysunkach (np. architektura wraz z konstrukcją); spośród tych projektów, przynajmniej w zasadzie, jedynie projekt architektury może stanowić utwór w rozumieniu przepisów prawa autorskiego”.[4]

W przypadku opracowania jakim jest projekt wykonawczy sporządzany na bazie projektu budowlanego w szczególności nie mamy do czynienia z utworem. W typowej sytuacji:

przygotowanie projektu wykonawczego na podstawie projektu architektoniczno-budowlanego również zwykle nie prowadzi do powstania nowego utworu (pomimo dużej szczegółowości nowego projektu).[5]

Niemniej jednak nawet gdyby w szczególnych okolicznościach doszło w ten sposób do stworzenia utworu zależnego, niezbędnego dla procesu zastosowania projektu do budowy, to art. 61 prawa autorskiego stanowiłby podstawę legalizującą sporządzenie i korzystanie z opracowania[6].

Jakie są różnice pomiędzy projektem a utworem architektonicznym

Warto także zwrócić uwagę na fakt, iż utwór architektoniczny i projekt architektoniczny – pomimo posiadania cech wspólnych – są różnymi dobrami.

W codziennym życiu się na to nie zwraca uwagi, jednak z prawnego punktu widzenia to niezwykle istotna sprawa.

Projekt architektoniczny stanowi opis nośnika utworu architektonicznego i w warstwie treściowej zawiera również ten utwór (w przypadku dzieła architektury właściwości plastyczne nośnika są właściwościami samego utworu).

Projekt zawiera ponadto „projektową” warstwę formalną, na którą składa się tekst (dobór słów i składnia) oraz elementy graficzne (rysunki).

Twórczość w projekcie może się zatem przejawiać w elementach, które nie są składnikami utworu architektonicznego i nie zostają później utrwalone w formie budowli (np. tekst).

***

Dziś był dość trudny temat, warto mu jednak poświęcić chwilę. Mam nadzieję, że ten materiał będzie dla Ciebie pomocny. W przyszłości na pewno pojawi się więcej odcinków poświęconych temu tematowi.

Mam wrażenie, że moim dzisiejszym odcinkiem wywołam nieprzyjemne uczucie u architektów – czy na pewno jestem twórcą utworu?

autor:

Ewa Miszczyk-Wróbel
radca prawny

Zdjęcie w poście z Unsplash

***

Decyzja pozwolenia na budowę a prawa autorskie architekta

Stosownie do treści art. 4 pkt 2 pr. aut. przedmiotu prawa autorskiego nie stanowią m.in. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole. Czy to może mieć jakiekolwiek znaczenie dla architekta, który składa projekt architektoniczny będący utworem i na tej podstawie uzyskuje decyzję pozwolenia na budowę?

Otóż, moi Państwo, może to mieć dla niego znaczenie.

Bo jeśli coś nie jest utworem, to nie przysługują do tego prawa autorskie… [Czyta dalej…]

***

Przeczytaj również koniecznie:

Trudna sztuka myślenia do przodu –  rozmowa z architektem Robertem Głowackim

Architekt jako twórca według prawa autorskiego

Jaką odpowiedzialność ponosi projektant za błędy projektowe?

***

[1] Źródło Wikipedia: Makabryła – antynagroda architektoniczna przyznawana przez portal bryla.pl, należący do koncernu Agora S.A. budynkom, pomnikom lub innym budowlom, które nie pasują do otoczenia, są nieproporcjonalne lub niefunkcjonalne. Plebiscyt organizowany jest od 2007. Internauci mają możliwość zgłaszania własnych propozycji konkursowych

[2] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26.04.2000 r., Z 1087/99, niepubl.

[3] J. Barta, R. Markiewicz w: System Prawa Prywatnego, Prawo autorskie, Tom 13 (red) J. Barta, J. Błeszyński, M. Czajkowska-Dąbrowska, T. Grzeszak, S. Grzybowski, M. Kępiński, R. Markiewicz, A. Nowicka, M. Poźniak-Niedzielska, J. Preussner-Zamorska, E. Traple, A Wojciechowska, E. Wojnicka, C.H. Beck, Warszawa 2007

[4] A. Kopff, Utwór architektoniczny i jego autorstwo, NP. 1970, nr 7-8, jak również J. Barta, R. Markiewicz w: Prawo autorskie i prawa pokrewne, komentarz (red) J. Barta, M. Czajkowska-Dąbrowska, Z. Ćwiąkalski, R. Markiewicz, E. Traple, Wydanie IV

[5] Prawo autorskie i prawa pokrewne, Komentarz, red. Ryszard Markiewicz, autor komentarza do art. 61 prawa autorskiego Jakub Chwalba, wydanie 2020, Lex

[6] Ibidem

***

Mojego podcastu możesz słuchać również na YouTube:

W czym mogę Ci pomóc?

    Twoje dane osobowe będą przetwarzane przez KANCELARIA RADCÓW PRAWNYCH Ewa Miszczyk-Wróbel w celu obsługi przesłanego zapytania. Szczegóły: polityka prywatności.

    { 0 komentarze… dodaj teraz swój }

    Dodaj komentarz

    Na blogu jest wiele artykułów, w których dzielę się swoją wiedzą bezpłatnie.

    Jeśli potrzebujesz indywidualnej pomocy prawnej, napisz do mnie :)

    Przedstaw mi swój problem, a ja zaproponuję, co możemy wspólnie w tej sprawie zrobić i ile będzie kosztować moja praca.

    Twoje dane osobowe będą przetwarzane przez KANCELARIA RADCÓW PRAWNYCH Ewa Miszczyk-Wróbel w celu obsługi komentarzy. Szczegóły: polityka prywatności.

    Poprzedni wpis:

    Następny wpis: