Prawo zastosowania projektu do jednej budowy

Dziś będzie krótko i konkretnie na temat prawa inwestora do zastosowania projektu budowlanego do wybudowania jednego budynku. Czyli o tzw. „artykule 61” (prawa autorskiego).

Co to takiego: prawo zastosowania projektu do jednej budowy?

Zgodnie z art. 61 prawa autorskiego, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.

Przepis ten dotyczy majątkowego prawa autorskiego do wytwarzania budowlanych egzemplarzy utworów, inaczej architektonicznych nośników utworów czyli tzw. budowli.

Utwór architektoniczny

Literatura pozostaje zgodna co do tego, że hipoteza normy wynikającej z tego przepisu dotyczy nabycia projektu, a zatem takiej formy wyrażenia utworu architektonicznego lub architektoniczno-budowlanego, która stanowi podstawę prowadzenia prac budowlanych.[1]

A jak już wiemy z innych artykułów na blogu, podstawą prowadzenia prac budowlanych jest projekt budowlany, czyli projekt architektoniczny zatwierdzony decyzją o wydaniu pozwolenia na budowę.

Tak w skrócie rzecz ujmując.

Skąd potrzeba ustawowej regulacji?

Powszechnie w doktrynie prawa autorskiego przyjmuje się, że:

„ustawodawca uwzględnia w art. 61 pr. aut. zwyczaje obrotu projektami architektonicznymi, który dokonuje się często bez zawierania umów w zakresie prawa autorskiego. Niemniej funkcjonowanie takiego „zwyczaju” i powszechna wśród architektów wiedza o tym, że nabywca projektu może go wykorzystać tylko raz, są wynikiem obowiązywania tego przepisu”[2].

Komentatorzy wskazują, iż zwyczaje obrotu ukształtowały się pod wpływem tej normy, utrzymywanej w polskim prawie autorskim od 1926 r.

Odnośnie obrotu projektami architektonicznymi bez zawierania umów będzie jeszcze mowa przy okazji pól eksploatacji oraz kodeksu etyki architektów.

Dlatego zachęcam was do śledzenia kolejnych wpisów na blogu.

Art. 61 prawa budowlanego a utwór

Wracając do głównego wątku. Zwielokrotnianie projektu w procesie jego stosowania do budowy (inaczej mówić – realizacji robót budowlanych celem wzniesienia obiektu) mieści się w zakresie art. 61 pr. aut. I to chociażby sama budowla nie ucieleśniała utworu. To znaczy jeśli powstała w ten sposób budowla nie byłaby indywidualnym twórczym dziełem człowieka.

Jeżeli jednak indywidualnego charakteru nie miałby ani projekt, ani przedstawiona w nim forma plastyczna (czyli budowla), to wówczas stosowanie takiego projektu do budowy odbywałoby się poza zakresem prawa autorskiego.

Artykuł 61 pr. aut. uprawnia bowiem do urzeczywistnienia projektu, czyli do zwielokrotnienia go w postaci materialnej (po prostu do wybudowania budynku) oraz do eksploatacji projektu w każdy sposób podporządkowany jego materialnej realizacji w postaci budowy.

Niby to takie oczywiste, ale sporo temu tematowi poświęcono zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie.

***

UWAGA: Ten post możesz posłuchać w podcaście:

***

Forma utrwalenia utworu architektonicznego

Obecne w art. 61 prawa autorskiego pojęcie egzemplarza projektu architektonicznego należy rozumieć szeroko. To jest jako utrwalenie projektu bez względu na formę, w jakiej nastąpiło (papierowa, zdigitalizowana).

Szeroka wykładnia omawianego pojęcia obejmuje jego zakresem również sytuacje, w których poszczególne części projektu zostały przekazane nabywcy w różnych formach – np. tekst w formie papierowej, a rysunki w formie zdigitalizowanej.

Zbywalność prawa do wybudowania jednego budynku

Prawo do wybudowania jednego budynku ma charakter zbywalny. Istotne jest bowiem ograniczenie wykorzystania projektu do jednej budowy, a nie to, kto ten projekt wykorzysta.[3]  Dlatego też mówi się, że współcześnie funkcją art. 61 pr. aut. jest zapobieganie negatywnym konsekwencjom wynikającym ze zwyczajów obrotu, które ukształtowały się pod jej wpływem.

Przyjmuje się, że funkcją tego przepisu jest zniwelowanie blokujących skutków prawa autorskiego w sytuacji, gdy strony zawarły umowę, której celem było umożliwienie nabywcy projektu wzniesienia budowli na jego podstawie.

Artykuł 61 pr. aut. znajduje zastosowanie wtedy, gdy strony przewidywały możliwość budowania jako czynności faktycznej, ale pominęły w umowie budowanie jako korzystanie z utworu (nie wskazały takiego pola eksploatacji utworu architektonicznego).

W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że hipoteza przepisu art. 61 pr. bud obejmuje: nabycie egzemplarza projektu od twórcy, brak ustaleń umownych co do okoliczności określonych w dyspozycji.

Natomiast zgodnie z dyspozycją nabywca projektu uzyskuje: prawo zastosowania projektu, ale ograniczone do jednej budowy. Zatem pomimo braku umowy autorskoprawnej nabywca uzyskuje na podstawie art. 61 pr. aut. możliwość wzniesienia jednej budowli bez naruszenia majątkowych praw autorskich.

W tym ujęciu przepis odnosi się do umowy przeniesienia własności rzeczy (egzemplarza projektu) i chroni interesy nabywcy projektu, a nie twórcy.[4]

Odpłatność nabycia projektu a prawo budowania

Uzyskanie prawa zastosowania do budowy na podstawie art. 61 pr. aut. nie jest uzależnione od odpłatności nabycia projektu[5]. Przepis ten zawiera konkretną regułę interpretacyjną:

„zgodnie z którą w razie braku możliwości ustalenia na podstawie ogólnych reguł interpretacyjnych, czy twórca zgodził się na wytworzenie egzemplarza utworu techniką budowlaną, należałoby, z uwagi na szczególne cechy przedmiotu, jakim jest projekt architektoniczny, rozumieć przeniesienie jego własności jako wolę wywołania skutku w obszarze prawa autorskiego.”[6]

Nabycie pierwotne i nabycie wtórne

Hipoteza normy wynikającej z art. 61 pr. aut. dotyczy sytuacji nabycia egzemplarza utworu od autora, jak również nabycia egzemplarza utworu od wtórnie uprawnionego.[7]

Należy podkreślić, że w przypadku stosowania przepisu także w obrocie wtórnym, interesy twórcy nie doznają uszczerbku. Nabywca w każdym przypadku będzie mógł wznieść tylko jedną budowlę na podstawie nabytego projektu.

Pogląd o szerokim stosowaniu omawianego przepisu został wyrażony przez Sąd Najwyższy, który uznał, że znajduje on zastosowanie także w sytuacji nabycia egzemplarza projektu architektonicznego przez kolejnego nabywcę od pierwszego nabywcy, jeżeli nabycie miało miejsce przed jednokrotnym wykorzystaniem egzemplarza przez pierwszego nabywcę.[8]

autor:

Ewa Miszczyk-Wróbel 
radca prawny

Zdjęcie w poście pochodzi z Unsplash

***

[1] Prawo autorskie i prawa pokrewne, Komentarz, red. Ryszard Markiewicz, autor fragmentu Janusz Barta, wydanie 2011, Lex

[2] Prawo autorskie i prawa pokrewne, Komentarz, red. Ryszard Markiewicz, autor komentarza do art. 61 prawa autorskiego Jakub Chwalba, wydanie 2020, Lex

[3] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2019 r. sygn. akt I CSK 104/18, Lex

[4] jak wyżej

[5] wymóg taki był uwzględniony w art. 50 pr. aut. z 1926 r.

[6] Prawo autorskie i prawa pokrewne, Komentarz, red. Ryszard Markiewicz, autor fragmentu Jakub Chwalba, wydanie 2020, Lex

[7] E. Traple, Umowy o eksploatację utworów w prawie polskim, Oficyna WKP, Warszawa 2010; E. Traple, Glosa do wyroku SN z 18.06.2003 r., II CKN 269/01 „brak podstaw do wyłączenia przenoszalności uprawnień autorskich do projektu, uzyskanych w zakresie określonym w art. 61 pr. aut. Mamy do czynienia z prawem majątkowym, a żaden przepis nie wiąże tego prawa ściśle z osobą nabywcy. Skoro można wykorzystać projekt tylko do jednej budowli, to istotne jest tylko powyższe ograniczenie, a bez znaczenia pozostaje okoliczność, kto ten projekt wykorzysta.”; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.05.2017 r., II CSK 531/16, LEX nr 2319657 oraz wyrok SA w Gdańsku z dnia 12.10.2012 r., V ACa 684/12, LEX nr 1271820

[8] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.05.2017 r. sygn. akt II CSK 531/16

***

Jaką odpowiedzialność ponosi projektant za błędy projektowe?

Od dłuższego czasu nosiłam się z zamiarem poruszenia tego tematu. Błędy projektowe to bardzo poważny problem. Mogą zagrażać powodzeniu całej inwestycji budowlanej. Sukcesem jest ich jak najwcześniejsze wyłapanie i wdrożenie postępowania naprawczego.

Najgorsze, co się może bowiem wydarzyć, to katastrofa budowlana spowodowana takimi błędami.

Kiedy błędy są rozpoznane i naprawione pada zwykle fundamentalne pytanie – jaką odpowiedzialność ponosi projektant? … [Czytaj dalej…]

***

Podcastu Spółka Budowlana możesz słuchać również na YT: